Supplementen om de leverfunctie te verbeteren – wanneer en hoe moet je ze innemen?

Geneesmiddelen en bioactieve supplementen voor de lever behoren tot de farmacotherapeutische groep van hepatoprotectors (van het Latijnse hepar – lever en protecto – beschermen). Zoals de naam al doet vermoeden, zijn deze middelen bedoeld om hepatocyten (levercellen) te beschermen tegen verschillende destructieve factoren.

Beschrijvingen van hepatoprotectors melden dat ze in staat zijn de structuur van de lever te herstellen door regeneratie van hepatocyten te stimuleren, het afbreken van hun membranen (omhulsels) te voorkomen en de werking van het hele hepatobiliaire systeem te verbeteren, waaronder naast de lever ook de galblaas en kanalen, de alvleesklier en de milt behoren.

Desondanks staat de evidence-based geneeskunde behoorlijk sceptisch tegenover het gebruik van sommige hepatoprotectors. De reden hiervoor is het gebrek aan onderzoek waaruit met zekerheid kan worden geconcludeerd dat ze allemaal daadwerkelijk "werken".

Laten we eens kijken hoe we de gezondheid van de lever kunnen ondersteunen en of hiervoor altijd supplementen nodig zijn.

De rol van de lever in het lichaam en de belangrijkste bedreigingen voor de gezondheid ervan

Zoals bekend, is de lever het belangrijkste biologische "filter" van het lichaam, dat het bloed reinigt van vele schadelijke verbindingen. Het neemt ook deel aan de stofwisseling van micro- en macro-elementen, scheidt gal af, reguleert de spijsvertering en houdt de "constante" interne omgeving van het lichaam in stand.

De lever is een extreem veerkrachtig orgaan en heeft een enorm herstellend vermogen. Onder bepaalde omstandigheden is het echter mogelijk zelfs de gezondste lever te "vernietigen", bijvoorbeeld door alcohol (vooral in de vorm van "een beetje, maar vaak") en een onevenwichtig dieet (denk aan fastfood!). Ook virussen zoals hepatitis, diabetes en dergelijke kunnen de lever beschadigen, soms onherstelbaar.

Er zijn echter ook minder voor de hand liggende oorzaken waardoor de lever geleidelijk verslechtert. Laten we ze afzonderlijk bekijken.

"Dolce vita"

Voor de gezondheid van de lever is een goede voeding van het grootste belang – dit betekent niet alleen matiging in de hoeveelheid vetten en alcohol, maar ook suiker. Een teveel aan suiker in het dieet veroorzaakt tandbederf, obesitas, atherosclerose en vele andere ernstige aandoeningen, waaronder niet-alcoholische leververvetting (NAFLD), wat op zijn beurt kan leiden tot levercirrose en leverkanker.

Een onderzoek van het American Journal of Clinical Nutrition heeft aangetoond dat bij een dagelijkse inname van 1000 extra calorieën uit zoetigheden overgewicht slechts in 2% van de gevallen optreedt. "Maar" onder dezelfde omstandigheden ontwikkelt leververvetting zich in 27% van de gevallen.

Vet hoopt zich vooral op in de lever onder invloed van fructose – een eenvoudige koolhydraat die voor ongeveer de helft van geraffineerde suiker bestaat. Het hoogste gehalte aan "natuurlijke" fructose zit in honing en zoete vruchten (bananen, druiven, perziken).

Ook zit er een overmatige hoeveelheid fructose in zoete frisdranken en energiedrankjes. Uit onderzoek blijkt dat niet-alcoholische leververvetting en de ernstige gevolgen daarvan vaak worden gediagnosticeerd bij zowel volwassenen als kinderen die veel van dergelijke dranken consumeren.

Overgewicht

Body-positivity heeft bijwerkingen die ook negatieve gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van de lever. Uit onderzoek is gebleken dat het risico op niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) aanzienlijk toeneemt bij overgewicht en obesitas. Volwassenen met obesitas lijden vaak aan NAFLD – volgens verschillende studies is dit tussen 25% en 90% van de gevallen.

Buikvet

Een aanzienlijke hoeveelheid vet rond de taille, zelfs als de rest van het lichaam relatief slank blijft, wordt visceraal (abdominaal) vet genoemd. Visceraal vet hoopt zich op achter de buikspieren en omhult de inwendige organen. Dit type vet "werkt" als een endocrien orgaan en verandert het hormonale evenwicht aanzienlijk.

Visceraal vet wordt beschouwd als de belangrijkste mediator bij de ontwikkeling en progressie van niet-alcoholische leververvetting (NAFLD). Bovendien verhoogt de aanwezigheid van dit vet het risico op het ontwikkelen van andere gevaarlijke aandoeningen, waaronder:

• Coronaire hartziekte;
• Kanker;
• Metabool syndroom en diabetes type 2;
• Astma;
• Dementie.

Ongecontroleerde inname van medicijnen en supplementen

Veel medicijnen hebben een negatieve invloed op de gezondheid van de lever (hepatotoxische middelen). Deze middelen kunnen schadelijk zijn, zelfs als ze normaal zijn, maar verkeerd worden gebruikt, zoals overmatige doseringen of te lange inname. Dit geldt vooral voor de populaire pijnstiller-antipyreticum paracetamol (acetaminophen). Gewoontegetrouw langdurig en frequent gebruik kan een zeer schadelijk effect hebben op de lever, leidend tot acute leverinsufficiëntie en zelfs tot de dood.

Bij ongecontroleerd gebruik kunnen niet alleen medicijnen, maar ook supplementen, waaronder afzonderlijke vitamines, mineralen en vitamine-mineraalcomplexen, gevaarlijk zijn. De "leider" in hepatotoxiciteit is het in vet oplosbare vitamine A (retinol). Bij hoge doseringen (meer dan 12.000 mcg = 40.000 IU per dag) kan het giftig zijn voor de lever en leververgroting en cirrose veroorzaken.

Levermedicatie: wat moet je weten?

Veel mensen denken dat het innemen van hepatoprotectors de lever kan beschermen tegen vrijwel alles, inclusief de gevolgen van alcoholmisbruik en ongezond voedsel. Maar is dat echt zo? Het korte antwoord is nee, deze verwachtingen zijn niet realistisch. Hoewel de lever een fenomenaal veerkrachtig orgaan is, zal het u geen liters alcohol en kilo's fastfood of zoetigheid "vergeven", zelfs als u er veel leverpillen bij inneemt.

Desondanks bestaan er hepatoprotectors die in bepaalde gevallen met succes kunnen worden gebruikt.

Leverondersteunende medicijnen en behandelingen zijn onderverdeeld in verschillende groepen:

• Plantaardige middelen;
• Dierlijke middelen;
• Middelen met essentiële fosfolipiden (EFL);
• Bepaalde aminozuren en hun derivaten;
• Vitamines-antioxidanten en vitamine-achtige stoffen.

De meest gebruikte middelen zonder doktersvoorschrift zijn plantaardige middelen, waaronder een van de populairste – mariadistel (silymarine).

Mariadistel, 60 capsules

6 €

Kopen

Laten we eens kijken wat de evidence-based geneeskunde zegt over mariadistel en andere leverbeschermers, maar eerst een belangrijk punt:

Mariadistel (silymarine)

Het extract van mariadistel bevat silymarine – een vrij effectieve antioxidant, die theoretisch het negatieve effect van vrije zuurstofvormen op de lever (oxidatieve stress) zou kunnen verminderen. Maar wat zeggen gezaghebbende onderzoeken hierover?

In 2003 werd een experiment uitgevoerd dat aantoonde dat silymarine levercellen kon beschermen tegen de schadelijke effecten van alcohol – maar dit experiment werd uitgevoerd "in vitro", op hepatocyten buiten het lichaam. In een studie op apen vertraagde silymarine de ontwikkeling van fibrose (vervanging van levercellen door bindweefsel).

Laboratoriumonderzoek op muizen en cellijnen toonde aan dat silymarine het herstel van leverweefsel bevordert, ontstekingen vermindert en hepatocyten beschermt tegen schade.

Het enige probleem is dat onderzoeken op mensen nog niet hebben aangetoond dat dit positieve effect bij mensen optreedt – de informatie blijft tegenstrijdig en wacht op meer overtuigend bewijs.

In 2007 meldde de Cochrane Collaboration dat mariadistel niet effectief is bij ernstige leveraandoeningen, zoals hepatitis en alcoholische leverziekte. Dit wordt bevestigd door latere reviews.

Op basis van de optimistische resultaten van één experiment, hielp een dosis van 420 mg silymarine per dag gedurende 2 jaar mensen met gediagnosticeerde levercirrose door alcoholmisbruik langer te overleven. Maar een ander onderzoek gaf niet zulke "rooskleurige" resultaten – een dagelijkse dosis van 450 mg silymarine gedurende 3 jaar bood geen voordelen.

Het is dan ook geen verrassing dat mariadistel niet is opgenomen in de aanbevolen geneesmiddelenlijsten van de WHO of de FDA voor de behandeling van leveraandoeningen. Maar heeft het zin om het te gebruiken "ter preventie"? In principe kan niemand u dat verbieden – mariadistel is zonder doktersrecept verkrijgbaar en is in de aanbevolen doseringen veilig. Houd echter rekening met mogelijke bijwerkingen van mariadistel:

• Het risico op allergische reacties, vooral als u allergisch bent voor planten uit dezelfde familie (ambrosia, chrysanten, margrieten, enz.);
• Het risico op een verlaging van de bloedsuikerspiegel – dit is vooral belangrijk voor mensen met diabetes type 2 die bloedsuikerverlagende medicijnen gebruiken, omdat een daling van de bloedsuikerspiegel tot hypoglykemie kan leiden.

Bovendien is er geen informatie over de veiligheid van het gebruik van mariadistel tijdens de zwangerschap en borstvoeding.

Andere levermedicijnen

Hier is een kort overzicht van enkele andere leverbeschermers met links naar actuele onderzoeken.

Zink – kan nuttig zijn bij alcoholische leverbeschadiging, omdat zinkdeficiëntie vaak voorkomt bij deze aandoening. Bij alcoholische cirrose verlaagde een dosis van 200 mg per dag gedurende 1,5 maand het bilirubinegehalte en verbeterde het de bloedstolling.

Zink 25 zinksulfaat 25 mg/cps, 90 capsules, Zenyth

5

13 €

Kopen

Vitamine E (tocoferol) – kan nuttig zijn voor de lever als deze niet door alcohol is beschadigd. Een dagelijkse inname van 200 mg verminderde ontstekingen en fibrose – hoewel het onderzoek slechts 22 deelnemers omvatte. Bij cirrose was het niet effectief. Belangrijk! Vitamine E is een in vet oplosbare vitamine (zoals A, D en K), en bij een verminderde leverfunctie kan de opname ervan verminderd zijn. Een dosis van meer dan 268 mg per dag verhoogt het risico op overlijden bij mensen met de ziekte van Parkinson in een vroeg stadium, hart- en vaatziekten en coronaire hartziekten.

Vitamine E-100, 30 capsules, Parapharm

5 €

Kopen

Artisjok – een plantaardig middel dat op de tweede plaats komt na mariadistel. Uit studies uit 2016 en uit 2018 blijkt dat het de markers van leverbeschadiging bij NAFLD vermindert.

Artisjok 300 mg Solaray, 60 capsules, Secom

16.50 €

Kopen

Glycyrrhizine uit zoethoutwortel – een antioxidant die theoretisch ontstekingen kan verminderen. Het werd vooral onderzocht in de behandeling van hepatitis C, waar het positieve resultaten liet zien bij patiënten die interferon niet verdragen , maar de experimenten hadden zeer kleine steekproeven en een zwakke methodologie. Belangrijk! Het kan de bloeddruk verhogen, wat gevaarlijk is bij hypertensie, nierziekten en hartfalen.

Zoet hout, 40 capsules, Favisan

5 €

Kopen

S‑adenosylmethionine (SAM-E, ademetionine) – bij cirrose verlaagde dagelijkse doseringen van 1,2-1,6 g het risico op overlijden en levertransplantatie, en verbeterde het de algehele conditie van patiënten. Belangrijk! Het wordt niet voorgeschreven bij angststoornissen, bipolaire stoornissen of bij het gebruik van MAO-remmers (een klasse antidepressiva). Het kan haarverkleuring, hoofdpijn, angst, nervositeit, slapeloosheid en misselijkheid veroorzaken.

Sam-e volle potentie 200mg Jarrow Formulas, 60 tabletten, Secom

66.50 €

Kopen

Naast ademetionine zijn er andere specifieke medicijnen met bewezen effectiviteit – ursodeoxycholzuur (UDCA), L-ornithine-L-aspartaat (LOLA). Deze worden alleen voorgeschreven bij strikt gedefinieerde leveraandoeningen, niet voor preventie, en hebben veel contra-indicaties en bijwerkingen.

Leverreinigingsmethoden: wat werkt?

Niets. Bovendien zijn de verschillende zogenaamde "leverreinigingsmethoden" een extreem schadelijke en zelfs levensbedreigende praktijk, die helaas wordt toegepast door veel mensen die niet goed geïnformeerd zijn over medische zaken.

Het idee dat de lever periodiek gereinigd moet worden, is een veelvoorkomend misverstand. Bovendien wordt dit idee vaak gepromoot door gewetenloze fabrikanten van diverse "wondermiddelen". Er zijn ook "folk remedies" voor dit doel, zoals citroensap met olijfolie en stinkende gouwe.

Waarom werkt dit allemaal niet? De lever slaat geen "gifstoffen" op die moeten worden "gereinigd". 

Mensen die een "leverreiniging/detox" uitvoeren (bijvoorbeeld met citroen en olijfolie of galdrijvende middelen in veel te hoge doseringen) beschrijven een teerachtige substantie die uit hun lichaam komt en die zij beschouwen als "toxines" die uit hun lever zijn verwijderd.

In werkelijkheid vormt de combinatie van galdrijvende middelen met citroensap en olijfolie een mengsel in de darmen dat groenachtig wordt door de aanwezigheid van bilirubine in de gal. Dit mengsel wordt door goedgelovige mensen "toxines" genoemd die het lichaam hebben verlaten.

Uiteraard levert dit geen enkel voordeel op voor de levergezondheid, integendeel – het kan niet alleen de lever, maar ook het hele lichaam ernstige schade toebrengen. Dit geldt vooral voor een tubage, waarbij naast orale inname van vetten, citroen en galdrijvende middelen een warme kruik op het levergebied wordt gelegd. Waarom is dit gevaarlijk?

Een "leverreiniging" met stinkende gouwe kan ook ernstige gevolgen hebben – deze plant is hepatotoxisch. Bij inname van stinkende gouwe ontwikkelen mensen vaak acute hepatitis. De herstelperiode kan tot zes maanden of langer duren. In sommige gevallen herstelt de lever zich nooit volledig.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beveelt aan dat op verpakkingen van stinkende gouwe-producten voor orale inname een waarschuwing wordt geplaatst dat ze alleen mogen worden ingenomen op strikt medisch voorschrift. De hepatotoxiciteit van stinkende gouwe wordt beschreven in alle moderne handleidingen voor gevaarlijke planten, evenals in hepatologiehandleidingen.

* * *

Bij symptomen zoals misselijkheid, verlies van eetlust, pijn in het rechter hypochondrium, moet u eerst een gastro-enteroloog raadplegen. De arts zal een echografie van de buikorganen voorschrijven, evenals bloedonderzoeken (algemeen en biochemisch) en andere onderzoeken. Het is goed mogelijk dat bijvoorbeeld galstagnatie of galstenen worden ontdekt. In dat geval zal de arts de nodige behandeling voorschrijven.

Als er een specifieke leveraandoening wordt vastgesteld, zal er ook een geschikte behandeling worden voorgeschreven, zonder enige "reiniging". Zoals we al hebben besproken, ontwikkelen leveraandoeningen zich niet door de ophoping van schadelijke stoffen – de lever slaat niets op, de mechanismen van ziekteontwikkeling zijn anders. Wat zijn deze mechanismen?

Bijvoorbeeld, als de lever vaak te veel schadelijke stoffen moet verwerken, waaronder ethylalcohol (alcohol), en deze afbreekt tot minder schadelijke stoffen, zullen de afbraakproducten vroeg of laat de mitochondriën van de levercellen (hepatocyten) beschadigen. Als gevolg daarvan zullen reactieve zuurstofsoorten zich ophopen, zal er een energietekort ontstaan en zal er ontsteking van de levercellen optreden. Onder invloed van deze ontsteking beginnen de hepatocyten af te sterven en worden ze vervangen door bindweefsel (fibrose). Als dit proces niet tijdig wordt gestopt, ontstaat er cirrose. Omdat de lever "niet in staat is" pijn te signaleren, wordt cirrose vaak pas in een vergevorderd stadium gediagnosticeerd, wanneer het al te laat is om te behandelen.

De ontwikkeling van niet-alcoholische leververvetting (NAFLD), zoals we in het begin van dit artikel hebben besproken, heeft ook niets te maken met "toxines". Het ontwikkelt zich door de overmatige ophoping van vet in hepatocyten bij obesitas, metabool syndroom of diabetes type 2.

Preventie van leveraandoeningen: tips en aanbevelingen

"Leverreiniging" is nutteloos en gevaarlijk, supplementen hebben weinig effect – dus hoe kunnen we de lever beschermen en versterken? Heel simpel: vergiftig de lever niet bewust – en dit unieke orgaan zal met de rest vanzelf omgaan. Handige tips:

• Handhaaf een gezond gewicht – dit kan worden berekend aan de hand van de BMI (body mass index) voor verschillende lichaamstypen (astenisch, normostenisch, hyperstenisch). Vermijd overmatige vetophoping rond de taille;
• Minimaliseer de consumptie van alcohol, vetten, geraffineerde suiker, fructose en zoetstoffen (veel van deze stoffen zijn giftig voor de lever en nieren);
• Eet gezond en gevarieerd (Harvard's Plate, Scandinavische of Mediterrane diëten), drink voldoende schoon water zonder koolzuur;
• Beweeg regelmatig;
• Gebruik geen medicijnen of supplementen zonder doktersadvies; overschrijd de aanbevolen doseringen en gebruiksduur niet;
• Bij "alarmsignalen" van het lichaam of de lever – raadpleeg onmiddellijk een arts.

Natuurlijk zullen veel mensen deze tips als vanzelfsprekend beschouwen, vooral in het licht van reclame voor "wondermiddelen" voor leverreiniging en andere "magische pillen". Toch zullen juist deze eenvoudige aanbevelingen ervoor zorgen dat uw lever jarenlang gezond blijft. Het is echt een uniek orgaan met een bijna fantastische herstellingscapaciteit. Dus belast het niet te zwaar en laat het zijn functie vervullen, zodat u in de toekomst geen levermedicatie hoeft te nemen op doktersvoorschrift.